زبان پریشی با اصطلاح علمی” آفازیا”، نقصی ارتباطی است که به علت آسیب مغزی ایجاد می شود و با نقص در مدالیته زبان، صحبت کردن، گوش دادن و خواندن و نوشتن همراه است. این اختلال با نقایص حسی، هوش عمومی و یا نقایص روانی ارتباطی ندارد. علت آفازیا بد عمل کردن مناطقی از مغز است که دارای قابلیت زبانی هستند. عوامل بوجود آورنده ی آفازیا عبارتند از: حوادث حاد از جمله سکته به صورت ایسکمیک، آمبولی و ترمبوز، یا هموراژیک و همچنین حوادث تدریجی شامل تومورها، عفونت ها و بیماری های پیشرونده.
انواع زبان پریشی ( آفازیا )
باتوجه به مناطق درگیر مغز و همچنین عوامل موثر در بروز آفازیا، زبان پریشی را می توان در گروه های زیر دسته بندی کرد :
زبان پریشی دیزآرتی : اگر در نتیجه بیماری خاصی نظیر پارکینسون، سیستم اعصاب حرکتی آسیب ببیند، بیمار دچار فلجی اندام گفتار شده و نمی تواند لبها و زبان خود رابه خوبی حرکت دهد. در مبتلایان به دیزآرتری سرعت گفتار کاهش می یابد و گفتار منقطع و نفس آلود می شود؛ علاوه بر آن تلفظ اصوات با دشواری انجام می شود، در نتیجه گفتار غیر قابل فهم و ناواضح خواهد شد.
زبان پریشی ( آفازیا ) زیرقشری تالاموسی و غیر تالاموسی :
آفازیای زیرقشری در اثر آسیب به ناحیه ی تالاموس مغز ایجاد می شود. تمام اختلالات زبانی در آفازیای زیر قشری تالاموسی موقتی است. این نوع از زبان پریشی پیش آگهی خوبی داشته و بهبودی اولیه بعد از چند روز تا چند هفته رخ می دهد و بعد از چند ماه به بهبودی پایدار می رسد. زبان پریشی زیرقشری غیر تالاموسی ابتدا علائمی چون سردرد و خواب آلودگی دارد که پس از بهبودی می توان ارزیابی زبانی انجام داد. ضایعات در عقده های قاعده ای در مواردی که تعدد پاسخ وجود دارد خود را نشان می دهد. ضایعات گلوبوس پالیدوس ممکن است توانایی فرمول سازی در زبان واگرا (زبان پیچیده) را تحت تاثیر قرار دهد. ضایعه به گلوبوس پالیدوس می تواند منجر به تولید گفته های نامربوط از جمله گفتار با آواسازی ضعیف ، دیزآرتریک، سرعت کند، دارای عبارات کوتاه و نا روان و درنتیجه مهار نشدن و بیش زبان پریشی گلوبال: این آفازیا در ضایعات بزرگی که دو منطقه “بروکا” و “ورنیکه” را گرفتار می کند، دیده می شود. همی پلژی (فلج یکطرفه) در این آفازی وجود داشته و همچنین بیمار قادر به درک مطالب و صحبت کردن نمی باشد. این نوع آفازی در محدوده ی مربوط به تغذیه ی شریان مغزی میانی دیده می شود.
زبان پریشی ( آفازیا ) بروکا:
آفازی بروکا در اثر بروز ضایعه در منطقه ی بروکا و یا نواحی مجاور آن به وجود می آید.
خصوصیات آن به شرح زیر است:
الف. حرف زدن به آهستگی صورت گرفته و سلیس نیست؛ همچنین بیمار در هجای درست کلمات دچار اشکال می شود و با تلاش فراوان و به سختی می تواند کلمات را بیان کند. حرف زدن بیمار به اصطلاح تلگرافی است؛ بدین معنی که طول جمله بندی های بیمار، بسیار کاهش پیدا می کند و بیمار در هنگام تکلم، کلمات کوچک و یا انتهای برخی کلمات را حذف کرده و آن را ادا نمی کند.
ب. درک کلمات نوشته و یا گفته شده خوب است و ایرادی ندارد.
پ. تکرار توام با اشکال یک کلمه یا یک عبارت همراه با عباراتی که با یک فعل کمکی همراه هستند.
ت. در هنگام نوشتن دارای حالت افازیک است.
زبان پریشی ( آفازیا ) آنومیک:
ناتوانی در صحبت کردن است که به علت اختلالات متابولیک و یا ضایعات فضاگیری که فشار ایجاد می کند رخ می دهد.
زبان پریشی نومینال – سینتکتیک: در آفازیای نومینال – سینتکتیک مشکلات تکلمی به شرح زیر است.
– اکولالیا: تکلم نا مفهوم همراه با اختلال بارز فهم؛
– کند گویی: تکلمی که به طور غیر طبیعی کند است؛
– دیسفونی: اشکال در صحبت کردن یا درد هنگام تکلم.
الف. اختلال تکلم در آفوزیا
فشار تکلم: تکلمی سریع که حجم آن زیاد و قطع آن مشکل است؛
پرگویی: تکلم منطقی، منسجم و پر حجم؛
فقر کلام : محدودیت در حجم صحبت به شکلی که پاسخ ها ممکن است یک سیلابی باشد؛
تکلم ناخود انگیز: پاسخ هایی کلامی که فقط در مقابل پرسش یا خطاب مستقیم ابراز می شود؛
فقدان شروع خود به خود صحبت.
فقر محتوای کلام: تکلمی که حجم آن کافی است؛ اما به علت ابهام، پوچی یا عبارات قالبی، اطلاعاتی به شنونده منتقل نمی کند؛
آهنگ پریشی: فقدان آهنگ طبیعی کلام که “پروسودی” نیز نامیده می شود؛
گفتار پریشی: وجود اشکال در ادای کلمه ها، نه در پیدا کردن کلمه ها یا دستور زبان؛
صحبت با صدای بسیار بلند یا بسیار آهسته: ناتوانی در تنظیم بلندای آهنگ کلام؛
لکنت زبان: تکرار مکرر یا کشیدن یک صوت یا سیلاب که موجب اختلال شدید در فصاحت تکلم می شود؛
بریده گویی: تکلم غیر ارادی و ناموزون به شکل ادای سریع و انفجاری کلمه ها؛
ب. اختلال زبان پریشی:
آفازیک: اختلال در برون دهی زبانی؛
زبان پریشی حرکتی: اختلال تکلم به علت اختلال شناختی که در آن قدرت فهم دست نخورده می ماند، اما توانایی صحبت کردن به میزان زیادی از بین می رود؛
زبان پریشی حسی: از دست رفتن توانایی درک معانی لغات به علت های عضوی. در این حالت تکلم خود انگیز اما نامربوط و نامفهوم است؛
زبان پریشی اسمی: اشکال در پیدا کردن نام صحیح یک شیء؛
زبان پریشی نحوی: ناتوانی برای تنظیم توالی مناسب کلمات؛
زبان پریشی نامفهوم: کلمه های ادا شده کاملا ساخته و پرداخته ی ذهن خود بیمار هستند (نئولوژیک هستند). در این زبان پریشی کلمه های بی معنی با زیر و بم متفاوت و لحن متغیر تکرار می شوند؛
زبان پریشی سرتاسری: ترکیبی است از زبان پریشی غیر سلیس بارز و زبان پریشی سلیس شدید؛
هرزه گویی: استفاده غیر ارادی از زبان زشت و زننده که در اختلال توره و برخی موارد اسکیزوفرنی دیده می شود.
زبان پریشی ورنیکه: این نوع از زبان پریشی به علت بروز ضایعه در منطقه ی ورنیکه – كه محل دقيق آن در لب گيجگاهی چپ و به طور تخصصی در چين خوردگی گيجگاهی فوقانی، مايل به كورتكس شنوايی اوليه قرار داد – و یا در نواحی مجاور آن به وجود آمده و دارای نشانه های بالینی به شرح زیر است:
الف. فرایند سخن گفتن واضح و دارای ریتم و هجای طبیعی است؛ لیکن بیمار از نظر ارایه ی اطلاعات و مطالب دچار مشکل است؛ زیرا از الفاظ زاید و لغات بی محتوا و نادرست استفاده می کند؛
ب. بیمار از لغت ها و صداهای نادرست استفاده می کند. مثلا بجای این که بگوید این دست من است می گوید این شبدر من است؛
پ. بیمار در درک لغات گفته شده و یا نوشته شده دچار اشکال است؛
ت. بیمار در طرز نوشتن عبارات همانند سخن گفتن دچار اشکال است؛ هر چند که شیوه ی نویسندگی ممکن است درست باشد.
خوانش پریشی: عدم توانایی در تبدیل یك واحد به حروف سازنده ی آن همراه با اشکال در سازماندهی مغز به دیکته واژگان.
رابطه میان زبان پریشی و آلزایمر: یکی از تاثیرات مهم آلزایمر ایجاد اختلال زبانی (آفازیا) در فرد مبتلا است که از آن میان می توان به زبان پریشی، کنش پریشی و ادراک پریشی اشاره کرد.
سندروم زبان پریشی لاندو – کلفنر: سندرم لاندو کلفنر ناشی از صرع، بیماری کودکانی است که درگذشته سالم بوده اند؛ ولی بصورت تدریجی یا ناگهانی توانایی خود را در درک یا بیان زبان شفاهی از دست داده اند.
لکنت نروژنیک: لکنت نروژنیکی لکنتی است که ریشه‌های عصبی دارد. نقص‌های نروژنیک از مشکل سیگنال‌های بین مغز، عصب‌ها و ماهیچه‌ها ناشی مي شود.
