آب که اولین شرط حیات است جنبۀ تقدس داشته و در ایران باستان برای آب اسطوره‌سازی شده و مکانی مانند: امامزاده، مساجد و مقبرۀ بزرگان در دل طبیعت و در کنار رودخانه، قنات یا چشمه که از دیرباز مورد احترام بوده و براساس باورهای طبیعت‌گرا و اعتقادات مردم شکل گرفته است.
گاهی اوقات برای این که در طول تاریخ باقی بماند به باورهای گوناگون تبدیل گردیده است و بدین‌وسیله تا امروز باقی مانده است.
در مناطق مختلف کشور ما از این قبیل آداب و رسوم بسیار دیده می شود، از آن جمله قنات آرامگاه سعدی است.
آرامگاه سعدی در شمال شرقی شهر شیراز و در مجاورت باغ دلگشا و در دامنه کوه پهندژ قرار دارد. در گذشته این مکان خانقاه بوده و سعدی سال های آخر عمر خود را در آن جا گذرانده و در همان مکان هم به خاک سپرده شده است. آب قنات سعدی در حوض ماهی (واقع در محوطه آرامگاه) به سطح زمین می‌رسد. البته چنانچه در منابع مختلف ذکر شده است قبل از فوت سعدی این آب جریان داشته و احتمالاً به دلیل قدمت و تقدس، سعدی در آن مکان زندگی می‌کرده است.
مراسم و باورهاي مردم شيراز و اطراف آن، تا سال 1327 شمسي که سال تخريب آرامگاه سعدي براي تجديد بناي آن است، بسيار جدي و اجراي آنها بسيار ضروري بود . تا آن زمان علاوه بر مراسم شب چهارشنبه سوری، هر سال حدود ده هزار نفر در چهلمين روز پس از عيد نوروز در محوطه جلوي آرامگاه سعدي جمع می‌شدند و آش نذري که در فارس اصطلاحاً «ديگ جوش» ناميده می‌شود، می‌پختند و از بامداد تا شب شادي می‌کردند و بر اين باور بودند که يک ماهي قرمز که يک حلقه طلايي در بيني دارد، در آب بالا می‌پرد و مي رود. شاید دلیل اینکه مردم در حوض ماهی سکه می‌اندازند و آرزو می‌کنند باور به تقدس این آب و ماهی درون آن باشد به خصوص اینکه مردم از صید ماهی های آن خودداری می‌کنند.
در بین مردم اعتقادات بسیار متنوعی در مورد آب این قنات وجود دارد. از جمله این که آن را شفابخش دانسته و در آن آبتنی می‌کنند و برخی نیز لباس‌هایشان را با این آب شستشو می‌دهند با این نیت که بیماری از بدن صاحب لباس می‌رود و دختران و پسران جوان برای باز شدن بختشان به این مکان آمده، از آب قنات بر سر و صورت خود زده و شمع روشن می‌کنند و نماز می‌خوانند. البته تا زمان ساخت آرامگاه سعدی مردم در آب حوض ماهی آبتنی می‌کردند، پس از ساخت آرامگاه در 150 متری آن در کوچه‌ای به نام کوچه حمام سعدی و در جویی که آب آن از حوض ماهی می‌آید به انجام مراسم می‌پردازند. از جمله رسوم مربوط به آن این است که شب چهارشنبه سوری باید در آب قنات آبتنی کنند و بر این باورند که این آب سحر و جادو را باطل می‌کند و معتقدند که اگر دختر یا پسری دست و روی خود را با این آب بشوید بختشان باز می شود. در شب چهارشنبه سوری علاوه بر آبتنی در آب، با جامی‌به نام چهل کلید یا چهل بسم ا… بر روی سر خود آب می ریزند.
از دیگر اعمال آب سعدی در شب چهارشنبه سوری روشن کردن شمع در کنار جوی و محل مراسم است؛ به این ترتیب که هرکس با روشن کردن شمع در فضایی روحانی به نیت رسیدن به خواسته قلبی خود به نماز می‌ایستد.
